Амьтны мэдээллийн сан

Янгир ямааны тархац, нөөц, нягтшил, сүргийн бүтэц

               Янгир ямаа  нь ( Capra sibirica Pall, 1776 )   Говь-Алтай аймгийн хэмжээнд нэлээдгүй тархсан төдийгүй зарим хамгаалалттай газрууд болон нутгийн шүтлэгтэй, тахидаг уул овоо бүхий газруудад байршил, тоо толгой нь тогтвортой байдаг байна. Аймгийн хэмжээнд Аж богдын нуруу, Хөвчийн нуруу, Хустын нуруу, Буурлын нуруу, Гичгэнийн нуруу, Эмээлцэг уул Чандмань хайрхан зэрэг газрууд янгир ямааны нөөц ихтэй газруудад орж байна..

            Говь-Алтай аймгийн нийт нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд хийсэн хээрийн судалгааны явцад  Алтай сумын Аж богд, Баян уул сумын Модот уул, Өлийн даваа, Бигэр сумын Бурхан буудай, Бугат сумын Хөвчийн нуруу, Алаг хайрхан, Зэст уул, Дарив сумын Сутай уул, Хайч, Хөвчийн ам, Хөх морьтын Бэрх уул, Жаргалан сумын Жаргалант уул, Тайшир сумын Их шүлүүстэй уул, Тонхил сумын Ямаат уул, Сутай уул, Хустын нуруу, Бамбагар ямаат уул, Цээлийн Таянгийн нуруу, Цогтын Эдрэнгийн нуруу, Ээж хайрхан уул, Шар дэвсэг,  Эрдэнэ сумын Эдрэнгийн нуруу, Ар далангийн нуруу, Модон  овоо, Өвөлжөөний хамрууд,  Хараат, Базагч уул,  Цагаан уул, Өлийн овоот уул, Шарга сумын  Хасагт хайрхан буюу Их булгийн орой, Баянголын эх, Сандраагийн улаан уул, Хөх уул, Буурлын нуруу, Их хүрэн уул, Чандмана сумын Чандмана уул, Гичгэнийн нуруу буюу Найтаастын эх, Өлийн овоот уул, Эмээлцэгийн нуруу, Эрдэнэ, Бор хайрхан уул, Халиун сумын Хар азаргын нуруу,  Төгрөг сумын  Их хүрэн уул зэрэг  2159 км²  талбайд нийт 586  янгир ямаа тэмдэглэгдсэн үүнээс тэх 137 толгой, янгир ямаа 251 толгой, борлон 109,    ишиг 89 толгой  тэмдэглэгдсэн байна.  Нийт 52 сүрэг бүртгэгдлээ.

Хүснэгт. Янгир ямааны тархалт       

             Тус аймгийн амьтдын тархацыг аймаг сум орон нутгийн байгаль орчины байцаагч, байгаль хамгаалагч холбогдох хүмүүстэй болон нутгийн анчид иргэдээс мэдээлэл авч 500,000 масштабтай байр зүйн зураг дээр тэмдэглэсэн ба өмнөх судлаачдын мэдээ материалыг үндэслэн дараах амьтдын тархацыг гаргав.  Тархсан талбайн хэмжээг GIS (газар зүйн мэдээллийн систем)-ийн программ ашиглан тодорхойлсон.

      Янгир ямааны тоо толгойн байдал:

Янгир ямааны тоо толгойн үзүүлэлтийг 2007, 2009,  оны судалгаатай харьцуулахад тоо толгой өсөлт хэлбэлзэлтэй байна. Энэ нь тухайн судалгаа гүйцэтгэж байх үеийн судалгааны замнал, чиглэл, арга зүйтэй холбоотой юм.

Хүснэгт. Говь-Алтай аймагт тэмдэглэгдсэн янгир ямаа /оноор/

Янгир ямааны сүргийн бүтэц, нас,хүйсний харьцаа

           Янгир ямааны сүргийн бүтэц, нас хүйсний харьцаа нь ажиглалт явуулсан газар бүрт харилцан адилгүй байсан нь тухайн цаг үеийн байгаль цаг уур, улиралын онцлог, тухайн зүйлийн зан төрхтэй холбоотой.

 Хүснэгт. Янгир ямааны нас, хүйсний ба тооны харьцаа

        Нийт 2007 онд 241 толгой янгир тоологдсоноос 23 (9.5%) нь тэх, 99 (41%) нь ямаа, 90 (37.3) нь борлон, 29 (12.2%) нь ишиг тус тус тэмдэглэсэн байхад 2009 оны судалгаагаар нийт 32 сүргийн 328 янгир тэмдэглэж, Тэх 129 (39.3%), эмэгж 77 (23.4%), төлөг 38 (11.5%), хурга 17 (5.1%) тус тус тэмдэглэсэн байна.

       Бидний судалгаагаар 2011 онд 586 янгир тоологдсноос  137 (23,4%) нь тэх, 251(42.8%) нь ямаа, 109(18.6%) нь төлөг, 89(15.2%) нь ишиг тэмдэглэгдсэн байна.

График. Янгир ямааны сүргийн бүтэц

        2007, 2009, 2011 онд янгир тэмдэглэгдсэн нутаг, тоо толгой зэргээс харахад энэ бүс нутгийн янгир ямааны популяци хэлбэлзэлтэй байгаа нь ажиглагдаж байна.

Хүснэгт. Хээрийн судалгаанд янгир ямаа тэмдэглэсэн нэгтгэсэн бүртгэл